Πέμπτη 7 Οκτωβρίου 2010
Δευτέρα 2 Αυγούστου 2010
Παρασκευή 9 Ιουλίου 2010
Τρίτη 22 Ιουνίου 2010
ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ :μια εφαρμογή στο μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας
Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία στα πλαίσια του μαθήματος της λογοτεχνίας
ΓΕΝΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ
Η αλλαγή στη σύσταση της ελληνικής κοινωνίας επιβάλλει και αλλαγές στο εκπ/κό σύστημα. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και την ιδιαιτερότητα είναι απαραίτητο στοιχείο για την ομαλή λειτουργία της τάξης τόσο στις διαμαθητικές όσο και τις δασκαλομαθητικές σχέσεις. Για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της εκπ/σης η μέθοδος που ενδείκνυται περισσότερο για τη δημιουργία συνεργατικών περιβαλλόντων μάθησης και κουλτούρας αλληλεγγύης είναι αυτή της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας.
Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία συντελεί, ώστε το σχολείο να διευκολύνει την κοινωνική ένταξη ατόμων διαφορετικής προέλευσης και διαφορετικών δυνατοτήτων και να αμβλύνει τις ανταγωνιστικές και απορριπτικές στάσεις και πρακτικές. Είναι ενδεικτικό, άλλωστε, ότι αυτή η μέθοδος συναντάται συχνότερα σε πολυεθνικές κοινωνίες. Δυστυχώς στο σύγχρονο σχολείο στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στη δευτεροβάθμια εκπ/ση, κυριαρχεί η παρωχημένη και για τα σημερινά δεδομένα αντιπαιδαγωγική δασκαλοκεντρική διδασκαλία. Έτσι, τα προβλήματα εφαρμογής της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας είναι αρκετά αλλά όχι αξεπέραστα, αν συνειδητοποιήσουμε όλοι την αποτελεσματικότητα της πρακτικής αυτής τόσο σε επίπεδο σχολικού περιβάλλοντος όσο και σε επίπεδο κοινωνίας.
Η μέθοδος της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας απαιτεί ένα σύγχρονο σχολείο. Το σύγχρονο σχολείο είναι ο αντίποδας του παλιού σχολείου. Σύγχρονο σχολείο σημαίνει ένα σχολείο απαλλαγμένο από τα μειονεκτήματα του παλιού σχολείου, τη δασκαλοκεντρικότητα, την παθητικότητα και τη μαθησιακή αδράνεια των μαθητών, την κυριαρχία δασκάλου- καθηγητή, την έλλειψη συναισθηματικής-κοινωνικής επαφής προπάντων μεταξύ μαθητών, την απουσία αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ εκπ/κού μαθητών και μαθητών μεταξύ τους και την επικρατούσα γνωσιοθηρευτική λειτουργία του. Το σύγχρονο σχολείο, για να φέρει άξια το χαρακτηρισμό « σύγχρονο», θα πρέπει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
1.Να είναι μαθητοκεντρικό
2.Να είναι δημοκρατικό
3.Να οργανώνει τη συνεργασία
4.Να διαμορφώνει ένα ευνοϊκό συναισθηματικό κλίμα μέσα στην τάξη
5.Να συμβάλλει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών.
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συγκεντρώνει η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία γιατί:
*ενεργοποιεί τους μαθητές κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας- μάθησης
*δίνει στους μαθητές ευκαιρίες, κατά τις οποίες αναλαμβάνουν ευθύνες και αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, συναποφασίζουν και βιώνουν δημοκρατικές αρχές, με συνέπεια να αναπτύξουν δημοκρατικό ήθος
*Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση των μαθητών προπάντων μέσω της βίωσης κοινωνικών καταστάσεων και στην ανάπτυξη κοινωνικού ήθους
*με την από κοινού αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων αναπτύσσει τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών, διαμορφώνει ένα ευνοϊκό συναισθηματικό κλίμα και συμβάλλει στην ανάπτυξη της αμοιβαίας εμπιστοσύνης
*μέσω της συνεργατικής ενεργοποίησης συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης των μαθητών
ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Πρώτη φάση: προετοιμασία της τάξης για ομαδοσυνεργατική διδασκαλία
1.Προβληματισμός και οριοθέτηση του θέματος
2.Οργάνωση μαθητικού δυναμικού και χώρου
3.Επιμερισμός έργου στο επίπεδο τάξης μεταξύ ομάδων
4.Καθορισμός ακαδημαϊκών και συνεργατικών στόχων και κριτηρίων αξιολόγησης
Δεύτερη φάση: Ομαδοσυνεργατική επεξεργασία
1.Ομάδα καθορίζει διαδικασίες επιμερισμού έργου ή συλλογικής επεξεργασίας
2.Ομάδα καθορίζει ρόλους
3.Ομάδα επεξεργάζεται υλικό σε ολομέλεια ή κατά υπο-ομάδες
4.Ομάδα συνθέτει εργασία της
Τρίτη φάση: Παρουσίαση ομαδικών εργασιών στην τάξη
1.Ομάδες παρουσιάζουν εργασία τους
2.Συζήτηση ομαδικών εργασιών.
3.Ανακεφαλαίωση και συστηματοποίηση συμπερασμάτων
Τέταρτη φάση: Αξιολόγηση
1.Ατομική αξιολόγηση
α.Μάθησης
β.Συνεργασίας
2.Ομαδική αξιολόγηση
α.Μάθησης
β.Συνεργασίας
γ.Μεταγνωστικού
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Πιστεύοντας, λοιπόν, ότι η μορφή του παραδοσιακού σχολείου πρέπει να αλλάξει το συντομότερο και να χρησιμοποιηθούν νέες μέθοδοι, ώστε να προσαρμοστεί το σχολείο στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας και να αναβαθμιστεί, θα παρουσιάσουμε έναν τρόπο εργασίας σε γλωσσικό μάθημα.
Συγκεκριμένα, θα εξετάσουμε πώς μπορούμε να εργαστούμε με αφορμή το διήγημα της Λίτσας Ψαραύτη « Ο Κωνσταντής» που εντάσσεται στην ενότητα « Η αγάπη για τους συνανθρώπους μας-Οι φιλικοί δεσμοί- Η αγάπη» και θα μπορούσε να απαντήσει στο ερώτημα: « Μια ομάδα αποκομμένη από τον εθνικό κορμό για μακρύ χρονικό διάστημα μπορεί να διατηρήσει την εθνική και πολιτιστική της ταυτότητα;». Είναι ένας καλός τρόπος να πάρουν μέρος στη διαδικασία και οι αλλοδαποί μαθητές της τάξης και να μοιραστούν τις εμπειρίες τους στην Ελλάδα, όταν τεθεί το θέμα του ρατσισμού.
Προτείνουμε στους μαθητές να ασχοληθούν με το θέμα του ρατσισμού σε όλες του τις μορφές, όπως αυτό παρουσιάζεται στην κοινωνία μας αλλά και παγκόσμια.
ΣΤΟΧΟΙ
• Να μάθουν οι μαθητές πώς και πού να βρίσκουν τη γνώση, δηλαδή να βιώσουν διαδικασίες αυτενέργειας και ενεργητικής μάθησης
• Να τους δοθεί η δυνατότητα να ανακαλύψουν και να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους ξεφεύγοντας από το παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας
• Να διευκολυνθούν οι μαθητές, με διαφορετικότητα εθνική και μαθησιακή και με χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην ενσωμάτωσή τους στην τάξη
• Να μάθουν να συνεργάζονται και να λειτουργούν συλλογικά αναπτύσσοντας διαπροσωπικές σχέσεις, να κατανοήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει η συνεργασία και να την επιζητούν ως πρακτική ζωής
• Να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές για το ρατσισμό σε όλες του τις μορφές, να αποκτήσουν γνώσεις και να προβληματιστούν για ένα θέμα που παρουσιάζεται καθημερινά γύρω τους
• Να κάνουν την αυτοκριτική τους και να μάθουν να σέβονται τη διαφορετικότητα και την ιδιαιτερότητα.
ΦΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΦΑΣΗ 1:
Ανακοινώνεται το θέμα στους μαθητές και τίθενται τα χρονικά περιθώρια για την επεξεργασία του ( 3 διδακτικές ώρες).
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες. Θεωρείται σημαντικό οι ομάδες αυτές να χαρακτηρίζονται από ανομοιογένεια ( φύλου, επίδοσης, εθνικότητας), ώστε να αναπτυχθούν θετικές σχέσεις σε ετερογενή περιβάλλοντα, γιατί αυτό που ενδιαφέρει είναι να μάθουν οι μαθητές να συνεργάζονται και με άτομα, με τα οποία δεν έχουν αναπτύξει φιλικές σχέσεις, -όπως συχνά γίνεται και στην κοινωνία-. Διακριτική οφείλεται να είναι η στάση του καθηγητή, για να μη δυσαρεστηθούν οι μαθητές με το χωρισμό, αλλά και να τηρηθούν οι ισορροπίες που έχουμε θέσει για την αποτελεσματική λειτουργία των ομάδων.
Οι μαθητές συγκροτούν π.χ. πέντε (05) ομάδες με τα ακόλουθα αντικείμενα:
1η ομάδα: Ρατσισμός ( γενικά στοιχεία, ιστορική αναδρομή, αίτια, μορφές)
2η ομάδα: Φυλετικός ρατσισμός
3η ομάδα: Κοινωνικός ρατσισμός
4η ομάδα: Θρησκευτικός ρατσισμός
5η ομάδα: Προβληματισμός για την αντιμετώπιση του φαινομένου
ΦΑΣΗ 2η
Οι ομάδες ψάχνουν και συγκεντρώνουν το υλικό τους αντλώντας στοιχεία από διάφορες πηγές: διαδίκτυο, τύπος ,οργανισμοί, στατιστικά στοιχεία, λογοτεχνικά κείμενα, ζωγραφιές, κ. ά. Έτσι την πρώτη ώρα από τις τρεις είναι έτοιμοι για την επεξεργασία του υλικού τους. Η διάταξη των θρανίων αλλάζει για να μπορούν να εργαστούν σε ομάδες χαμηλόφωνα. Σ’ αυτή τη φάση η διαδικασία της μάθησης γίνεται ενεργητική, δημιουργική και αυτόνομη, ενώ παράλληλα καλλιεργείται και η φαντασία των μαθητών.
Κάθε ομάδα ορίζει τον υπεύθυνό της και το γραμματέα της. Σε δύο διδακτικές ώρες και με την καθοριστική καθοδήγηση του καθηγητή οι μαθητές εργάζονται για να οργανώσουν το υλικό τους και να παρουσιάσουν τα θέματά τους. Ο χρονικός περιορισμός που τίθεται είναι απαραίτητος, ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν να πετυχαίνουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στον καθορισμένο χρόνο.
Εκτιμούμε ότι θα μας εντυπωσιάσει η υπευθυνότητα των μαθητών, ο ήρεμος τρόπος εργασίας τους και η καθολική συμμετοχή τους. Ακόμη και οι μαθητές που εμφανίζονται στην παραδοσιακή τάξη με χαμηλή συμμετοχή και πιθανόν με χαμηλή αυτοεκτίμηση να συμμετέχουν ενεργά,να δραστηριοποιηθούν και να προσφέρουν, απολαμβάνοντας εμπιστοσύνη ανάμεσα στα μέλη της ομάδας.
Ενδεχομένως κάποιοι μαθητές να αποχωρήσουν ή να δημιουργήσουν προβλήματα. Εκεί χρειάζεται η δική μας παρέμβαση.
ΦΑΣΗ 3η
Κάθε ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματα της δουλειά της σε 5-7 περίπου λεπτά. Έτσι στα πλαίσια μιας διδακτικής ώρας υπάρχει και ο χρόνος για ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση. Θα ήταν καλύτερο, αν μπορούσε να αφιερωθεί και μία ακόμη ώρα για αυτό το σκοπό, ώστε να αξιοποιηθεί ενδεχομένως και το οπτικοακουστικό υλικό που θα συγκεντρώσουν οι μαθητές( αντιρατσιστικά τραγούδια και αποκόμματα εφημερίδων).
ΦΑΣΗ 4η
Η τελευταία φάση είναι αυτή της αυτοαξιολόγησης. Οι μαθητές συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο( Ματσαγγούρας Η. 2000. Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, Αθήνα, Εκδ.Γρηγόρη), για να αξιολογήσουν τη συνεργασία τους, ενώ στη συνέχεια συζητούμε και κρίνουμε τον τρόπο εργασίας στην τάξη. Η φάση αυτή είναι εποικοδομητική για την αποφυγή λαθών και την αντιμετώπιση δυσκολιών κατά την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των μαθητών τόσο στη σχολική όσο και την κοινωνική τους ζωή.
* Π.χ. Σχηματισμός ομάδας
* Συνεργασία ομάδας
• Μορφοποίηση εργασίας
• Δημιουργία συνεργατικού κλίματος
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Είναι φανερό ότι το παραδοσιακό σχολείο με τη μετωπική διδασκαλία πρέπει πια να αποτελέσει παρελθόν, γιατί δεν καλύπτει τις ανάγκες των σύγχρονων μαθητών αλλά και των εκπ/κών. Είναι απαραίτητο η αναβάθμισή του σε σχολείο που αφουγκράζεται τις ευαισθησίες της κοινωνίας, διακρίνεται από φαντασία και είναι έτοιμο να διαμορφώσει πολίτες συνειδητοποιημένους με κριτική σκέψη, κυρίως όμως πολίτες που μπορούν να σκέφτονται και να συνυπάρχουν με το διαφορετικό που υπάρχει γύρω τους, που σέβονται την αξιοπρέπεια των συνανθρώπων τους στην πολυπολιτισμική κοινωνία που ζουν. Η γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία που χαρακτηρίζει την εποχή μας οφείλει να γίνει σεβαστή και στο χώρο του σχολείου, που αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας μας. Οι σύγχρονοι εκπ/κοί καλούνται να αντιδράσουν στο ρατσισμό και την ξενοφοβία στα πλαίσια της κοινωνικής ένταξης χρησιμοποιώντας καινοτόμα προγράμματα, εναλλακτικές διδακτικές πρακτικές αποκλείοντας το μονοπολιτισμό και την αφομοίωση.
Η προσφορότερη μέθοδος προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία που στοχεύει σε μια κοινωνία όπου δεν υπάρχουν ανταγωνισμοί και αντιπαλότητες, σε μια κοινωνία που όλα της τα μέλη είναι σεβαστά και ισότιμα. Οι μαθητές μαθαίνουν να λειτουργούν ως ομάδα απορρίπτοντας τον ανταγωνισμό, μαθαίνουν να συνεργάζονται και συνεργάζονται για να μαθαίνουν, διαχειρίζονται δημιουργικά και εκμεταλλεύονται τις διαφωνίες, επικοινωνούν προφορικά- απαραίτητο στοιχείο για την άμβλυνση των διαφορών στην κοινωνία μας-, αυξάνουν την αυτοεκτιμησή τους και επαναπροσδιορίζουν την αξία των συμμαθητών τους, μένουν ικανοποιημένοι από τη μαθησιακή διαδικασία, καθώς είναι αυτοί που ανακαλύπτουν τη γνώση και οδηγούνται στις καλύτερες δυνατές λύσεις.
Οι όποιες δυσκολίες στην εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας είναι εύκολο να υπερκεραστούν, αν όλοι συνεργαστούμε και πιστέψουμε ότι το σχολείο πρέπει να είναι ένας χώρος ευχάριστος για τους μαθητές, ένας χώρος που τραβάει το ενδιαφέρον τους, τους αφήνει να αυτενεργούν και να αισθάνονται ότι μόνοι τους είναι ικανοί να ανακαλύπτουν τη γνώση και τους προετοιμάζει για μια κοινωνία στην οποία είναι σεβαστή η ιδιαιτερότητα και η διαφορετικότητα. Οι μαθητές ζουν σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία που μπορεί να γίνει καλύτερη με τη συνεργασία και όχι με τον ανταγωνισμό, καθώς η διαφορετικότητα δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο αλλά εφόδιο.
Βιβλιογραφία
ΓΡΟΛΛΙΟΣ,Γ.,(1999),Ιδεολογία,Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική πολιτική, Αθήνα: Gutemberg
ΔΕΡΒΙΣΗΣ,Σ., (1998), Οι μαθητές μιας τάξης ως κοινωνική ομάδα και η ομαδοκεντρική διδασκαλία, Αθήνα: Gutenberg
ΚΑΨΑΛΗΣ, Α., (1996), Παιδαγωγική Ψυχολογία, Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης
ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑΣ, Η., (1995), Η εξέλιξη της διδακτικής: Επιστημολογική θεώρηση, Αθήνα: Gutenberg
ΧΡΥΣΑΦΙΔΗΣ, Κ., (2000), Βιωματική- επικοινωνιακή διδασκαλία, Αθήνα: Gutenberg
ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑΣ, Η.Γ. ( 1985), « Το ψυχολογικό κλίμα της σχολικής τάξης», Επιστημονικό Βήμα του Δασκάλου, 7, 40-48.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
